İş Hukuku Rehberi 2025: İşçi Hakları ve Tazminatlar

İş hukuku, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen, çalışma hayatının kurallarını belirleyen ve işçi haklarını koruyan hukuk dalıdır. Türkiye'de 2025 yılı itibarıyla 4857 sayılı İş Kanunu, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenmektedir. Bu kapsamlı rehberde, işçi haklarını, tazminat hesaplamalarını, işe iade davası süreçlerini ve tüm iş hukuku konularını detaylı olarak ele alacağız.

1. İş Hukuku Nedir ve Kimleri Kapsar?

İş hukuku, işçi-işveren ilişkilerini düzenleyen, iş sözleşmelerini, çalışma koşullarını, ücretleri, iş güvenliğini ve iş ilişkisinin sona ermesini konu alan hukuk dalıdır. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 1. maddesi uyarınca, bu kanun işçi sayılabilecek gerçek kişiler ile bunları çalıştıran işverenlere uygulanır.

İşçi Kimdir? (İş Kanunu m. 2)

İşçi, bir iş sözleşmesine dayanarak bağımlı olarak çalışan, ücret karşılığında iş gören gerçek kişidir. Bağımlılık unsuru, işçinin işverenin emir ve talimatları altında çalışması anlamına gelir.

2. Kıdem Tazminatı 2025 (Güncel)

Kıdem tazminatı, işçinin en az 1 yıl çalıştığı işyerinden ayrılırken, belirli koşulların varlığı halinde işverenden talep edebileceği tazminattır. 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14. maddesi (hala yürürlükte) uyarınca düzenlenmektedir. Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında ödenir.

Kıdem Tazminatı Hakkı Doğuran Haller

Ayrılma Sebebi	Kıdem Tazminatı	Açıklama
İşveren Tarafından Haklı Olmayan Fesih	✅ Var	İşveren iş sözleşmesini sebebsiz veya haksız nedenle fesheder
İşçi Tarafından Haklı Nedenle Fesih (İK m. 24)	✅ Var	Ücret ödenmemesi, mobbing, cinsel taciz vb.
Emeklilik (Kadın 58/Erkek 60 yaş)	✅ Var	Yaşlılık aylığına hak kazanma şartları oluşmuşsa
Askerlik Görevine Çağrılma	✅ Var	Bedelli askerlik dahil
Kadın İşçinin Evlenme Nedeniyle Ayrılması	✅ Var	Evlilikten itibaren 1 yıl içinde ayrılmalı
İşçinin Ölümü	✅ Var	Mirasçılarına ödenir
İşçinin Kendi İsteğiyle İstifası	❌ Yok	Haklı neden olmaksızın istifa
İşçinin Haklı Nedenle Feshi (İK m. 25)	❌ Yok	İşçinin ağır kusuru (hırsızlık, kavga vb.)

Kıdem Tazminatı Hesaplama (2025)

Kıdem tazminatı hesaplaması, işçinin çalıştığı süre (yıl) ve son brüt maaşına göre yapılır. Ancak 2025 yılı için kıdem tazminatı tavanı bulunmaktadır.

Kıdem Tazminatında Kısmi Yıllar

İşçi tam yıl çalışmamışsa, kıdem tazminatı hesabında kısmi süreler de dikkate alınır. Örneğin 3 yıl 7 ay çalışan işçi, 3,58 yıl (7 ay = 210 gün / 365 gün) için kıdem tazminatı alır.

3. İhbar Tazminatı (İhbar Süresi)

İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesinin bildirim süresine (ihbar süresine) uyulmadan feshedilmesi halinde, fesih yapan tarafın (işveren veya işçi) diğer tarafa ödemek zorunda olduğu tazminattır. İş Kanunu'nun 17. maddesinde düzenlenmiştir.

İhbar Süreleri (İş Kanunu m. 17)

Çalışma Süresi	İhbar Süresi	İhbar Tazminatı
6 ay - 1,5 yıl	2 hafta	2 haftalık brüt ücret
1,5 yıl - 3 yıl	4 hafta	4 haftalık brüt ücret
3 yıl ve üzeri	6 hafta	6 haftalık brüt ücret

İhbar Tazminatı Hesaplama Örneği

• Aylık Brüt Maaş: 30.000 TL
• Çalışma Süresi: 5 yıl (3 yıldan fazla)
• İhbar Süresi: 6 hafta
• Hesaplama: (30.000 TL / 30 gün) × 42 gün = 42.000 TL

4. İşe İade Davası (2025 Güncel)

İşe iade davası, 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde ve en az 6 ay kıdemi olan işçilerin iş sözleşmelerinin işveren tarafından geçerli bir sebep gösterilmeksizin feshedilmesi halinde açılabilen davadır. İş Kanunu'nun 18-21. maddelerinde düzenlenmektedir. İşe iade davası, 2008 yılında iş güvencesi düzenlemesiyle Türk hukukuna girmiştir ve özellikle haksız işten çıkarmalara karşı en etkili hukuki yoldur.

İşe İade Davasının Şartları

1. İşyerinde 30 veya Daha Fazla İşçi Çalışması: İşletme genelinde toplam işçi sayısı 30'u geçmelidir
2. En Az 6 Ay Kıdem: İşçinin aynı işyerinde 6 ay çalışmış olması gerekir
3. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: Belirli süreli sözleşmeler kapsam dışıdır
4. İşverenin Feshi: İşçinin kendi isteğiyle ayrılması değil, işveren tarafından fesih olmalıdır

İşe İade Davası Süreci ve Süreleri

1. Fesih Bildirimi (0. Gün): İşveren, iş sözleşmesini fesheder ve fesih bildiriminde gerekçesini yazar
2. İtiraz Başvurusu (1 Ay): İşçi, fesih tarihinden itibaren 1 ay içinde işverene itiraz başvurusu yapar (noter, iadeli taahhütlü posta)
3. İşverenin Cevabı (1 Ay): İşveren, itiraz başvurusunu aldığı tarihten itibaren 1 ay içinde yazılı cevap verir veya vermez
4. Dava Açma (2 Hafta): İşçi, işverenin ret cevabından veya 1 aylık sürenin bitiminden itibaren 2 hafta içinde işe iade davası açar
5. Mahkeme Süreci (2-6 Ay): İş mahkemesi, duruşmaları yaparak feshin geçerli olup olmadığına karar verir
6. Kesinleşme (1 Ay): Karar kesinleşir ve işveren işçiyi işe başlatır veya tazminat öder

İşe İade Kararının Sonuçları

Mahkeme feshin geçersiz olduğuna karar verirse, işveren iki seçenekle karşılaşır:

• Seçenek 1 - İşe İade: İşçi eski işine döner. İşveren, işçinin çalışmadığı süre için en fazla 4 aylık brüt ücret öder.
• Seçenek 2 - Tazminat Ödeme: İşveren işçiyi işe başlatmak istemezse, en az 4 aylık, en fazla 8 aylık brüt ücret tutarında tazminat öder. Ayrıca işçinin kıdem ve ihbar tazminatları da ödenir.

5. Fazla Mesai Alacakları

Fazla mesai (fazla çalışma), haftalık 45 saatlik normal çalışma süresini aşan çalışmalardır. İş Kanunu'nun 41. maddesi uyarınca, fazla çalışma işçinin rızası ile yapılır ve %50 zamlı ücretle ödenir. Fazla mesai ücreti talep hakkı, çalışma tarihinden itibaren 5 yıl içinde dava açılarak kullanılabilir.

Fazla Mesai Hesaplama (2025)

Çalışma Türü	Zam Oranı	Hesaplama
Hafta İçi Fazla Mesai	%50	Saat Ücreti × 1,5
Hafta Tatili (Pazar)	%100	Saat Ücreti × 2
Resmi Tatil (Bayram vb.)	%100	Saat Ücreti × 2
Gece Çalışması (Fazla Mesaili)	%50 + %50 = %100	Saat Ücreti × 2

Fazla Mesai Ücreti Hesaplama Örneği

Fazla Mesai Davası Açma

İşçi, fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi halinde işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde dava açabilir. Davada:

• Hangi günlerde kaç saat fazla çalıştığını göstermeli
• Puantaj kayıtları, tanık beyanları, mesajlar, fotoğraflar gibi deliller sunmalı
• Fazla mesai yapıldığını ispat küküişçiye aittir (İspat Yükü)
• İşveren, fazla mesai yapılmadığını veya ücretin ödendiğini kanıtlamalıdır

6. Mobbing (Psikolojik Taciz) ve Dava Süreci

Mobbing, işyerinde bir kişiye yönelik sistematik ve kasıtlı olarak uygulanan psikolojik baskı, taciz, dışlama ve yıldırma davranışlarıdır. Türk hukukunda özel bir mobbing düzenlemesi olmamakla birlikte, İş Kanunu m. 24/II ve Türk Medeni Kanunu m. 24 (Kişilik Haklarının Korunması) kapsamında korunmaktadır.

Mobbing Örnekleri

• Sözel Taciz: Sürekli azarlama, hakaret, küçük düşürme, alay etme
• Dışlama: Toplantılara çağrılmama, sosyal etkinliklerden uzak tutulma
• İş Yükü Manipülasyonu: Aşırı veya hiç iş verilmemesi, yeteneksiz gösterme
• Mesleki Sabotaj: Terfi engellemeleri, haksız raporlar, kariyer gelişimini engelleme
• İletişim Engelleme: E-postalarının cevapsız bırakılması, görmezden gelinme
• Cinsel Taciz: Uygunsuz şakalar, dokunmalar, teklifler (ayrı suç)

Mobbing Davasının Sonuçları

1. İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshi: İşçi, mobbing nedeniyle iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem + ihbar tazminatı alır
2. Manevi Tazminat: 50.000 - 300.000 TL arası manevi tazminat talep edilebilir
3. Maddi Tazminat: Psikolojik tedavi masrafları, iş kaybından doğan zararlar
4. İşe İade Davası: Şartlar varsa işe iade davası açılabilir

7. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tazminatları

İş kazası, işyerinde veya işin yürütümü sırasında meydana gelen ve işçinin ölümüne, yaralanmasına veya hastalanmasına neden olan olaydır (5510 sayılı Kanun m. 13). İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür. Tedbirlerin alınmaması nedeniyle meydana gelen iş kazalarında işveren tam kusurlu sayılır.

İş Kazasından Doğan Haklar

Hak Türü	Açıklama	Ödeme Kaynağı
SGK Ödemeleri	Geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik geliri	Sosyal Güvenlik Kurumu
Maddi Tazminat	Tedavi masrafları, gelir kaybı, bakım giderleri	İşveren (Kusur Oranında)
Manevi Tazminat	Acı, elem, üzüntü karşılığı	İşveren (Kusur Oranında)
Destekten Yoksun Kalma	Ölüm halinde yakınlarının zararı	İşveren (Kusur Oranında)

İş Kazası Tazminat Miktarları (2025 Ortalama)

• %10-20 Maluliyet: 100.000 - 250.000 TL
• %30-50 Maluliyet: 300.000 - 600.000 TL
• %60-80 Maluliyet: 700.000 - 1.200.000 TL
• Ölüm (Destekten Yoksun Kalma): 500.000 - 2.000.000 TL

8. Temel İşçi Hakları (2025)

Çalışma Süreleri

• Haftalık Çalışma: En fazla 45 saat (günlük 7,5 saat x 6 gün veya 9 saat x 5 gün)
• Ara Dinlenmesi: 4-6 saat çalışmada 30 dk, 6+ saat çalışmada 1 saat
• Hafta Tatili: Haftada en az 24 saat kesintisiz dinlenme (genellikle Pazar)

Yıllık İzin Hakları (İş Kanunu m. 53)

Kıdem	İzin Süresi
1-5 yıl arası	14 gün
5-15 yıl arası	20 gün
15 yıl ve üzeri	26 gün
18 yaş altı ve 50 yaş üstü	20 gün (kıdem fark etmeksizin)

Ücret Hakları

• Asgari Ücret (2025): 22.104 TL (Brüt) / 17.004 TL (Net)
• Ücret Ödeme Zamanı: En geç ayın son iş günü
• Ücret Kesintisi: Vergi, SGK primi dışında kesinti yapılamaz (disiplin cezaları hariç)

Sıkça Sorulan Sorular

Kendi isteğimle istifa edersem kıdem tazminatı alabilir miyim?

Hayır, kendi isteğinizle istifa ederseniz kıdem tazminatı alamazsınız. Ancak işverenin haklı fesih nedenlerinden biri varsa (ücret ödenmemesi, mobbing vb.), İş Kanunu m. 24 uyarınca haklı nedenle fesih yaparak kıdem tazminatınızı alabilirsiniz.

İşe iade davası açmak için ne kadar sürem var?

Fesih tarihinden itibaren önce 1 ay içinde işverene itiraz, ardından işverenin cevabından veya 1 aylık sürenin bitiminden itibaren 2 hafta içinde mahkemeye dava açmalısınız. Bu süreler hak düşürücüdür.

Fazla mesai ücreti alamadım, ne yapmalıyım?

İşten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde iş mahkemesinde fazla mesai alacağı davası açabilirsiniz. Davada fazla çalıştığınızı kanıtlamalısınız (puantaj, tanık, fotoğraf vb.).

Yasal Uyarı: Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır. İş hukuku davaları karmaşık hesaplamalar ve yasal prosedürler içerir. Kendi durumunuz için mutlaka uzman bir iş hukuku avukatına danışınız.