Miras Hukuku Rehberi 2025: Paylaşım ve Haklarınız

Miras hukuku, bir kişinin ölümü halinde geride bıraktığı mal varlığının (miras) kimlere ve ne şekilde geçeceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Türk Medeni Kanunu'nun 495-682. maddeleri arasında düzenlenen miras hukuku, 2025 yılı itibarıyla Türkiye'de en çok dava konusu olan alanlardan biridir. Özellikle miras paylaşımı, saklı pay hakları, tenkis davaları ve mirastan mal kaçırma konularında ciddi anlaşmazlıklar yaşanmaktadır. Bu kapsamlı rehberde, miras hukukunun tüm yönlerini, yasal mirasçıları, saklı pay haklarını, vasiyetname düzenlemeyi ve miras davaları süreçlerini detaylı olarak inceleyeceğiz.

1. Miras Hukuku Nedir ve Temel Kavramlar

Miras hukuku, mirasbırakan (ölen kişi) adı verilen kişinin ölümü ile mal varlığının mirasçılarına intikalini düzenler. Türk hukuk sisteminde miras, ölüm anında kendiliğinden (ipso jure) mirasçılara geçer. Bu sistemde iki tür miras bırakma yöntemi vardır:

Miras Bırakma Yöntemleri

• Yasal Miras (Kanuni Miras): Mirasbırakan vasiyetname bırakmamışsa, miras Türk Medeni Kanunu'nda belirlenen mirasçılara ve oranlara göre paylaştırılır.
• Vasiyetname ile Miras (İradi Miras): Mirasbırakan, vasiyetname veya miras sözleşmesi ile mal varlığını dilediği kişilere bırakabilir. Ancak saklı paylı mirasçıların hakları korunur.

Temel Miras Hukuku Kavramları

Kavram	Açıklama
Mirasbırakan (Muris)	Ölen ve geride mal varlığı bırakan kişi
Mirasçı (Varis)	Mirastan pay alan kişi
Tereke	Mirasbırakanın ölüm anındaki tüm mal varlığı (aktif ve pasif)
Saklı Pay	Yasayla korunan, mirasçıya asgari olarak verilmesi gereken miras payı
Tasarruf Edilebilir Kısım	Mirasbırakanın vasiyetname ile serbestçe tasarruf edebileceği kısım
Veraset İlamı	Mirasçıları ve miras paylarını gösteren mahkeme kararı

2. Yasal Mirasçılar ve Miras Payları (2025)

Türk Medeni Kanunu, yasal mirasçıları üç zümreye ayırmıştır. Birinci zümre varken ikinci zümre, ikinci zümre varken üçüncü zümre miraştan pay alamaz. Ayrıca sağ kalan eş her durumda mirasçıdır.

Birinci Zümre: Altsoy (TMK m. 495)

Mirasbırakanın çocukları ve çocukların altsoyu (torunlar, torun çocukları) birinci zümre mirasçılardır. Birinci zümre, mirastan en öncelikli pay alan zümredir.

İkinci Zümre: Ana-Baba ve Onların Altsoyu (TMK m. 496)

Birinci zümre yoksa, mirasbırakanın anne-babası ve onların çocukları (kardeşler, yeğenler) ikinci zümre mirasçılar olarak mirasa hak kazanır.

Üçüncü Zümre: Büyük Ana-Büyük Baba (TMK m. 497)

Birinci ve ikinci zümre yoksa, büyükanne ve büyükbabalar üçüncü zümre olarak mirasçı olur. Büyük anne-baba da yoksa onların çocukları (mirasbırakanın hala, teyze, amca, dayıları) mirasçı olur.

Sağ Kalan Eşin Miras Payı (TMK m. 499)

Sağ kalan eş, her durumda yasal mirasçıdır ve diğer zümrelerle birlikte mirastan pay alır.

Birlikte Mirasçı Olan Zümre	Eşin Payı	Diğer Mirasçıların Payı
Birinci Zümre (Çocuklar)	1/4	3/4 (çocuklara eşit)
İkinci Zümre (Anne-Baba, Kardeşler)	1/2	1/2
Üçüncü Zümre (Büyükanne-Büyükbaba)	3/4	1/4
Hiçbir Zümre Yok	Tamamı (1/1)	-

Miras Paylaşım Örneği

3. Saklı Pay ve Saklı Paylı Mirasçılar

Saklı pay, kanunla korunan ve mirasbırakanın vasiyetname ile dahi ihlal edemeyeceği asgari miras payıdır. Saklı pay sistemi, mirasbırakanın tasarruf özgürlüğünü kısıtlayarak, en yakın aile fertlerinin mirastan mahrum kalmasını önler. TMK m. 505-506 uyarınca düzenlenen saklı pay hakları, 2025 yılında da en çok dava konusu olan miras hukuku meselesidir.

Saklı Paylı Mirasçılar ve Oranları (TMK m. 506)

Mirasçı	Yasal Miras Payı	Saklı Pay
Altsoy (Çocuklar, Torunlar)	Değişken	Yasal payın 1/2'si
Ana-Baba	Değişken	Yasal payın 1/4'ü
Sağ Kalan Eş	1/4, 1/2 veya 3/4	Yasal payın tamamı

Saklı Paydan Yoksun Bırakma (TMK m. 510-512)

Mirasbırakan, belirli ağır hallerde mirasçısını vasiyetname ile saklı payından yoksun bırakabilir (mirastan çıkarma). Yoksun bırakma nedenleri:

• Mirasbırakana veya yakınlarına karşı ağır bir suç işleme
• Aile hukukundan doğan yükümlülükleri ağır biçimde ihmal etme
• Hayatına kast etme veya ağır cürüm işleme

4. Vasiyetname Düzenleme (2025)

Vasiyetname (vasiyet), mirasbırakanın ölümü halinde mal varlığının nasıl paylaşılacağını belirten tek taraflı hukuki işlemdir. Vasiyetname, mirasbırakan hayattayken istediği zaman iptal edebilir veya değiştirebilir. Türk Medeni Kanunu'nda üç tür vasiyetname düzenlenmiştir.

Vasiyetname Türleri

1. Resmi Vasiyetname (TMK m. 534)

Noter veya sulh hukuk mahkemesi hakimi önünde düzenlenir. En güvenli vasiyetname türüdür.

• Mirasbırakan isteklerini söyler, noter veya hakim yazar
• İki tanık huzurunda imzalanır
• Noter tarafından saklanır (kaybolma riski yoktur)
• Okuma-yazma bilmeyen kişiler resmi vasiyetname yapabilir

2. El Yazılı Vasiyetname (TMK m. 536)

Mirasbırakanın baştan sona kendi el yazısı ile yazıp imzaladığı vasiyetnamedir.

• Bilgisayarda yazılıp imzalanan vasiyetname geçersizdir
• Tarih belirtilmesi şarttır (gün, ay, yıl)
• İmza atılmalıdır
• Tanık gerekmez
• Güvenli bir yerde saklanmalı veya güvenilir birine teslim edilmelidir

3. Sözlü Vasiyetname (TMK m. 539)

Olağanüstü durumlarda (ölüm tehlikesi, savaş, salgın) düzenlenir. İki tanık huzurunda sözlü olarak yapılır ve tanıklar tarafından yazıya geçirilir. Olağanüstü hal ortadan kalktıktan 1 ay sonra geçerliliğini kaybeder.

5. Tenkis Davası (Saklı Payın Korunması)

Tenkis davası, mirasbırakanın saklı paylara tecavüz eden tasarruflarının (bağış, vasiyet vb.) iptal edilerek saklı payın tamamlanmasını sağlayan davadır. TMK m. 560-571 arasında düzenlenmiştir. Tenkis davası, 2025 yılında miras hukukunun en karmaşık ve en çok açılan dava türlerinden biridir.

Tenkis Davasının Şartları

1. Saklı Paylı Mirasçı Olmak: Davacı, altsoy, ana-baba veya eş olmalıdır
2. Saklı Paya Tecavüz: Mirasbırakanın tasarrufları (bağış, vasiyet) saklı payı ihlal etmelidir
3. Dava Süresi: Mirasın açıldığını ve saklı payına tecavüz edildiğini öğrenmeden itibaren 1 yıl, her halükarda 10 yıl içinde dava açılmalıdır (TMK m. 571)

Tenkise Tabi Tasarruflar

• Vasiyetnameler: Saklı payı aşan vasiyet kazandırmaları
• Ölüme Bağlı Tasarruflar: Banka hesaplarında ölüm halinde maaş bağlanması vb.
• Karşılıksız Bağışlar: Mirasbırakan hayattayken yaptığı karşılıksız kazandırmalar
• Gerçek Değerinin Altında Satışlar: Piyasa değerinin çok altında yapılan satışlar (muvazaalı işlemler)
• Ölüm Yatağı Tasarrufları: Ölmeden kısa süre önce yapılan tasarruflar

Tenkis Davası Örneği

6. Mirastan Mal Kaçırma (Muris Muvazaası)

Mirastan mal kaçırma, mirasbırakanın ölüme yakın zamanda veya ölüm döşeğinde mirasçılardan birini kayırmak veya alacaklılarından mal kaçırmak amacıyla yaptığı muvazaalı (danışıklı, sahte) işlemlerdir. Örneğin, gerçek bir satış olmadığı halde taşınmazın çocuklardan birine devredilmesi durumunda, diğer çocuklar tapu iptali ve tescil davası açarak mirastan mal kaçırıldığını ispat edebilirler.

Mirastan Mal Kaçırma Halleri

• Ölümden kısa süre önce (1-6 ay) taşınmazın devredilmesi
• Gerçek bir bedel ödenmemiş olması (muvazaa)
• Devir alan kişinin mirasçı veya yakın olması
• Mirasbırakanın ölüm sonrası malların kullanımına devam etmesi
• Devir sonrası mirasbırakanın aynı evde yaşamaya devam etmesi

Muris Muvazaası Davası

Mirastan mal kaçırıldığını düşünen mirasçılar, tapu iptali ve tescil davası açarak işlemin muvazaalı olduğunu ispat etmeye çalışırlar. Bu davalar çok karmaşıktır ve güçlü deliller gerektirir:

• Bedel Ödenip Ödenmediği: Banka hesaplarından para transferi var mı?
• Mirasbırakan İkametgahı: Devir sonrası nerede yaşadı?
• Tanık Beyanları: Komşular, akrabalar ne söylüyor?
• Gelir Durumu: Satış bedeline denk geliri var mıydı?
• Sağlık Durumu: Hastalık nedeniyle iradesiz miydi?

7. Veraset İlamı Çıkarma

Veraset ilamı, mirasbırakanın mirasçılarını ve miras paylarını gösteren mahkeme kararıdır. Veraset ilamı olmadan, mirasçılar mirasbırakana ait taşınmazları devir alamaz, banka hesaplarına ulaşamaz veya miras paylaşımı yapamaz. 2025 yılı itibarıyla veraset ilamı çıkarma işlemi Sulh Hukuk Mahkemelerinde yapılmaktadır.

Veraset İlamı İçin Gerekli Belgeler

• Ölüm belgesi (asıl veya onaylı örnek)
• Mirasbırakanın nüfus kayıt örneği
• Mirasçıların nüfus kayıt örnekleri
• Mirasçıların kimlik fotokopileri
• Vekalet belgesi (avukat ile işlem yapılıyorsa)
• Harç ve gider avansı (mahkemeye yatırılır)

Veraset İlamı Süreci

1. Dilekçe Hazırlama: Mirasçılardan biri veya hepsi birlikte dilekçe verir
2. Mahkeme İncelemesi: Mahkeme nüfus kayıtlarını inceler
3. İlan: Mirasçı olduğunu iddia edenlerin başvurması için ilan yapılır
4. Duruşma: Mirasçılar mahkemeye gelir ve beyanları alınır
5. Karar: Mahkeme veraset ilamı kararı verir (ortalama 1-3 ay)

8. Miras Paylaşımı Süreci ve Paylaşma Davası

Miras paylaşımı, terekede bulunan malların mirasçılar arasında anlaşarak veya mahkeme kararıyla bölünmesi işlemidir. İki şekilde gerçekleşir:

1. Anlaşmalı Miras Paylaşımı

Mirasçılar aralarında anlaşarak miras paylaşım sözleşmesi imzalarlar. Bu sözleşme noter onaylı olmalıdır. Anlaşmalı paylaşım, en hızlı ve ekonomik yöntemdir.

2. Miras Paylaşım Davası (Taksim Davası)

Mirasçılar anlaşamazsa, miras paylaşım davası (taksim davası) açılır. Mahkeme, terekeyi tasfiye eder ve mirasçılara paylarını verir.

Miras Paylaşım Davası Süreci

1. Dava Açma: Mirasçılardan biri veya birkaçı dava açar
2. Tereke Tespiti: Bilirkişi, terekeyi tespit eder (taşınmaz, araç, hesaplar vb.)
3. Borçların Ödenmesi: Mirasbırakanın borçları terekeden ödenir
4. Payların Belirlenmesi: Her mirasçının payı hesaplanır
5. Aynen Taksim veya Satış: Mallar mirasçılar arasında paylaştırılır veya satılarak bedeli bölüştürülür
6. Tapu Devri: Karar kesinleşince tapu dairesi işlemleri yapılır

Sıkça Sorulan Sorular

Vasiyetname olmadan miras nasıl paylaşılır?

Vasiyetname yoksa, miras Türk Medeni Kanunu'nda belirtilen yasal mirasçılara ve paylarına göre paylaştırılır. Öncelik sırasıyla: altsoy (çocuklar), ana-baba ve kardeşler, büyük ana-baba. Sağ kalan eş her durumda mirasçıdır.

Saklı pay nedir ve kimler saklı paylı mirasçıdır?

Saklı pay, kanunla korunan ve mirasbırakanın vasiyetname ile dahi ihlal edemeyeceği asgari miras payıdır. Saklı paylı mirasçılar: altsoy (çocuklar, torunlar), ana-baba ve sağ kalan eştir.

Tenkis davası nedir ve ne zaman açılır?

Tenkis davası, saklı paya tecavüz eden tasarrufların (bağış, vasiyet) iptal edilmesi için açılan davadır. Mirasın açıldığını ve saklı payına tecavüz edildiğini öğrenmeden itibaren 1 yıl, her halükarda 10 yıl içinde açılmalıdır.

Mirastan vazgeçmek mümkün mü?

Evet, mirasçı mirastan vazgeçebilir (mirasın reddi). Ancak bu işlem, mirasın açılmasından itibaren 3 ay içinde mahkemeye başvurularak yapılmalıdır. Miras reddedilirse, o mirasçının payı diğer mirasçılara geçer.

Yasal Uyarı: Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Miras hukuku son derece karmaşıktır ve her vaka kendine özgü özellikler taşır. Kendi durumunuz için mutlaka uzman bir miras avukatına danışmanız gerekmektedir.